مدرسه شاهدشهید مهدی باکری مهاباد

مَهاباد

مرکز شهرستان مهاباد و یکی از شهرهای کُردنشین استان آذربایجان غربی در ایران است. این شهر که در جنوب استان و در منطقه تاریخی مکریان قرار دارد، مرکز حکومت امرای مکری بود، حکومتی که در این شهر اقدام به ضرب سکه کرد. مهاباد شهری سرسبز است و در میان چندین کوه واقع شده‌است. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن کشور در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۶۸٬۳۹۳ نفر بوده‌است. مهاباد که به نگین آذربایجان غربی مشهور است۱۴۱۵ همه ساله بیشترین آمار گردشگران را در این استان به خود اختصاص می‌دهد.۱۶۱۷ از جاذبه‌های گردشگری این شهر می‌توان به رودخانه و سد مهاباد که یکی از نزدیکترین سدها به محلات مسکونی در جهان است،۱۸۱۹ بازارچه‌ها و بازار بزرگ تاناکورای مهاباد که تأمین‌کنندهٔ اصلی لباس دیگر بازارها و مغازه‌های تاناکورای کشور محسوب می‌شود، همچنین از دیگر جاذبه‌های گردشگری مهاباد می‌توان به تالاب کانی برازان، قپی‌باباعلی، دخمه مادی فخریگاه و غار سهولان )دومین غار بزرگ آبی ایران) در حاشیه و اطراف شهر اشاره کرد.

مهاباد در ابتدا آبادی کوچکی بوده‌است که در سال ۱۰۳۸ قمری و در اواخر حکومت شاه عباس صفوی، بداق سلطان حاکم ایل مکری محل حاکمیت خود را به مهاباد انتقال داد و در اقدامات عمرانی متعدد این شهر را توسعه بخشید.

مهاباد از شمال با میاندواب، از غرب با پیرانشهر و نقده، از شرق با بوکان و از جنوب با سردشت هم مرز است.

گوردخمه فقره‌قا

گوردخمه فقره‌قا در ۱۵ کیلومتری شمال مهاباد و در جنوب روستای اگریقاش قرار دارد. وقتی از روستای اگریقاش به‌سوی شمال شرق و روستای قم قلعه حرکت کنید، به‌تدریج ستون‌های شگفت‌آوری را در سینه کوه خواهید دید.

گوردخمه‌ یا دخمه سنگی فخریگاه یا به زبان کردی و بومی «فقره‌قا» با ارتفاع ۱,۳۳۱ متر از سطح دریا در دل صخره‌ كنده شده است. بسیاری از مورخان ساخت فقره‌قا (فخریگاه) را به فرآتیس (فرورتیش) پدر دیاکو اولین پادشاه ماد نسبت داده‌اند. این دخمه از لحاظ استراتژیکی و مذهبی در میان کوه ساخته شده و نام آن به‌معنای جایگاه شکوه و فره است. همچنین از آنجا که این دخمه در نزدیکی روستای اگریقاش به‌معنای آتش همیشه فروزان قرار دارد، احتمال می‌رود که زمان ساخت یکی از آتشکده‌های بزرگ بوده است.

مادها بر این باور بودند که خداوند برای نخستین بار به‌شکل چهره‌ کوه بر بشر ظاهر شده است. او برکاتش را بر بشر پایین فرستاد، رودها را روان کرد و کشاورزی و دامپروری را ممکن ساخت و دوباره به دل کوه رفت و به همین دلیل مادها شاهان خود را برای بازگشت به‌سوی خداوند در دل کوه به خاک می‌سپردند. آن‌ها برای اینکه شاه در آرامگاه خویش از فروغ و روشنایی بهره‌مند شود که یکی از نمادهای پدیداری خداوند بود، دخمه را رو به نیم‌روز و آفتاب ساخته‌اند. همچنین این کوه بیشتر به رودخانه‌ای مشرف بود تا نمادهای دینی جلوه‌ مضاعفی پیدا کنند. این موضوع را می‌توان در سایر دخمه‌های دوران ماد به‌وضوح دید.

گوردخمه فقره‌قا که شمالی‌ترین گور دخمه منتسب به دوران ماد است و یکی از جاهای دیدنی استان آذربایجان غربی محسوب می‌شود، در سال ۱۳۱۶ هجری شمسی با شماره ۲۸۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

این اثر تاریخی تحت‌تاثیر عوامل محیطی قرار دارد و ترک در جداره و دیواره‌ اتاقک گورها رو به گسترش است. ساییدگی و خوردگی در ستون‌ها، به‌ویژه یکی از سرستون‌های ورودی، آن را در خطر ریزش قرار داده است. افراد سودجو نیز بخشی از دیواره‌ها را سوراخ کرده و به آن آسیب جدی رسانده‌اند. موضوعی که سازمان‌های مربوطه، به‌خصوص میراث فرهنگی، باید به آن رسیدگی کنند و مرمت آن را در دستور کار قرار دهند؛ پیش از آنکه نابود شود.

مقبره‌های گوردخمه فقره‌قا

دخمه فقره‌قا دارای سه قبر است که طبق روایات تاریخی باید مربوط به فرورتیش و فرماندهان بزرگ وی باشد. برخی باستان‌شناسان می‌گویند، این گور به پدر هوخشتره می‌رسد که در جنگ با آشوری‌ها کشته شد و پسرش او را در این مکان به خاک می‌سپرد که احتمالا زمانی شهری بزرگی با دشت حاصلخیز بوده است و سپس راه پدر را ادامه داد.

هرودوت تاریخ‌نگار معروف می‌گوید که فرورتیش، دومین پادشاه مادی، در فقره‌قا مدفون است. رومن گرشمن، تاریخ‌نگار و باستان‌شناس معروف فرانسوی، اعتقاد دارد که این آرامگاه متعلق به شاهزاده مانای به نام فرورتیس است و به باور ارنست امیل هرتسفیلد، تاریخ‌نگار مشهور آلمانی، آرامگاه فقره‌قا به مادها تعلق دارد و آرامگاه یکی از شاهزادگان مانایی است که در سال‌های ۶۶۰ تا ۸۴۰ پیش از میلاد احداث شده است.

فقره‌قا، گور دخمه‌ای است که با ته ستون‌های مقبره آناهیتا تشابه دارد و شیوه معماری یونانی را در ذهن تداعی می‌کند؛ ضمن اینکه از نظر حجاری و ستون‌بندی در رده مقبره‌های مهم دوره ماد به شمار می‌رود. گوردخمه مدخل ورودی ندارد و دیوار بخش انتهایی ایوان آن نیز دیده نمی‌شود و کارشناسان این مسئله را از ویژگی‌های این نوع گوردخمه‌ها عنوان کرده‌اند.

اگر با شنیدن نام تاناکورا به یاد خیابان ها و فروشگاه هایی شلوغ و مملو از البسه کهنه و کثیف می افتید، با دیدن تاناکورای مهاباد و فروشگاه های تمیز و البسه اروپایی باکیفیت آن، نظرتان عوض خواهد شد. در استان های غربی کشور بازارهای مختلفی با نام تاناکورا ساخته شده است که ویژگی ها و خصوصیات خاص آن مورد توجه بسیای از افراد قرار گرفته است. در صورتی که واژه تاناکورا را شنیده باشید، حتما نام بازار تاناکورای مهاباد را که یکی از جاهای دیدنی مهاباد است، هم شنیده اید. از جمله این ویژگی ها می توان به پایین بودن قیمت و متنوع بودن اجناس این بازارچه اشاره کرد که مورد توجه مسافران قرار می گیرد. این بازار دیدنی و جالب علاوه بر اجناس متنوع، دیوارها و سقف حصیری آن نیز تماشایی است.

تاثیرگذاری بر بازارهای داخلی هم، از دیگر معایب این بازار است که از نظر بسیاری سبب صدمه زدن به تولید داخلی می باشد. بازار تاناکورا در ابتدا مجموعه دکه های ساخته شده از گونی، حصیر و یا نایلون بود که به مرور زمان در کنار آنها، دکه ها و مغازه هایی مدرن تر نیز ساخته شد که دارای سر و شکلی مناسب تر و به روزتر بودند و اغلب اجناس برند را عرضه می کردند. شهرداری مهاباد در سال های اخیر اقدام به تجمیع این بازار و مراکز خرید مهاباد کرده و بازارچه ای تجاری را با نام بازارچه ساحلی ساخته است تا فروشندگان این بازار را در یک مجتمع تجاری ساماندهی کرده و نظارت بیشتری بر این بازار و تاناکورای مهاباد داشته باشد. این مجتمع تجاری بیش از هزار واحد تجاری دارد.

بازارچه ای که قریب به بیست سال است در نزدیکی ترمینال این شهر و در محوطه­ ای وسیع مشغول به کار است. رواج واژه تاناکورا به جای لباس دست دوم از زمانی رایج شد که سریال خارجی اوشین در تلویزیون سراسری ایران پخش شد. در این سریال، مغازه ای برای فروش برخی اجناس ارزان قیمت تاسیس شد که تاناکورا نام داشت. بازار تاناکورای مهاباد یکی از اصلی ترین مراکز فروش لباس تاناکورا در کشور است که مرکز تهیه اجناس تاناکورای بسیاری از نقاط کشور نیز هست. در این بازار متنوع می توانید انواع و اقسام لباس، کیف، کفش و ... را از مارک ها و برندهای مختلف پیدا کنید.

-

اگر در روزهای تعطیل یا روزهای آخر هفته به این بازار مرزی سر بزنید آن را مملو از حضور خریدارانی خواهید یافت که اغلب از شهرها و استان های دیگر به این بازار که یکی از جاهای تفریحی مهاباد است، آمده اند. در میان برخی از اجناس ارائه شده در این بازار گاه می توانید اجناسی از برندهای مطرح جهان را پیدا کنید که این امر از نظر برخی خریداران نقطه قوت خوبی محسوب می شود چرا که با پرداخت هزینه کمتر می توانند کالایی باکیفیت و معیارهای جهانی، آن هم در حد و اندازه های اجناس نو پیدا کنند. در این بازار از هر سطح و قشر خریداری به چشم می خورد که در میان مغازه ها و دکه های فروش لباس تاناکورا به گشت و گذار و خرید کردن مشغولند. اگرچه خرید این اجناس از نظر خیلی­ ها دارای تهدیدات بسیاری از جمله تهدیدات بهداشتی است.

دریاچه قوپی بابا علی

این تالاب هم در جریان خشکسالی های اخیر به شدت کم آب شده و گاه در فصل تابستان به طور کامل خشک می شده است اما بارش های زمستان 97 و بهار 98 سبب احیای بیش از هفتاد درصد این تالاب زیبا شده است. سازمان محیط زیست استان آذربایجان غربی نیز طرح هایی همچون انتقال آب سد مهاباد را برای احیای این تالاب مهم و ارزشمند و همچنین تالاب بین المللی کانی برازان اجرا کرده است. در این تالاب پرندگان آبزی و همچنین کنار آبزی بسیاری است. بسیاری از پرندگان برای استراحت، تغذیه و یا زندگانی و لانه گذاری در این تالاب فرود می آیند. در این میان میتوان به پرندگانی همانند آنقوت، تنجه، اردک سرحنایی و اردک سرسبز، حواصیل، فلامینگو و غازهای وحشی اشاره کرد.

تالاب و دریاچه قوپی باباعلی یکی از تالاب های متعدد استان آذربایجان غربی است که در شهرستان مهاباد و در سی کیلومتری شهر مهاباد واقع شده است. برای رسیدن به این تالاب کافی است مسیر جاده مهاباد به میاندوآب را پیش رو گرفته و خود را به نزدیکی روستای باباقوپی برسانید. مهاباد چندین تالاب بزرگ و کوچک دارد و هر ساله یکی از مقاصد اصلی پرندگان مهاجر است. در این میان تنها دو تالاب از چندین تالاب مهاباد به ثبت بین المللی رسیده و در کنوانسیون مهم رامسسر به ثبت رسیده اند که تالاب باباقوپی یکی از این دو تالاب است. تالاب باباقوپی قریب به 500 هکتار وسعت داشته و اطراف آن را نیزارهای بلندی احاطه کرده اند.

لایروبی زهکش ها و کانال های منتهی به این تالاب ها و آبگیری بیش از 150 هکتار از این تالاب نیز از دیگر اقدامات سازمان محیط زیست برای احیای این تالاب ها است. تالاب قوپی باباعلی علاوه بر چشم انداز زیبا و مفرحش با وجود یکصد و پنجاه گونه پرنده یکی از ایستگاه های پرنده نگری است و علاقمندان بسیاری را به سوی خود جلب می کند. تالاب قوپی باباعلی که نزدیک به ده سال به خشکسالی کامل دشت و پنجه نرم می کرد حالا با بارش باران و انجام اقدامات مناسب تاحدودی آبگیری شده و بازهم شاهد حضور پرندگان مختلف از نقاط مختلف جهان است. این تالاب به همراه تالاب کانی برازان سالانه بیش از سی هزار پرنده مهاجر را میزبانی می کنند که بسیار قابل توجه است.

سد مهاباد

سد مهاباد یکی از سدهای استان آذربایجان غربی است با ارتفاع ۴۷٫۵ متر و طول ۷۰۰ متر که در شهر مهاباد واقع شده‌است. سد مهاباد توسط مهندسان یوگسلاو ساخته شده‌است و پیش از انقلاب سد شاپور اول نام داشت.. نوع این سد، سنگریزه‌ای با هسته رسی مایل می‌باشد. این سد جزو ده سد پرآب کشور است و در حالت کلی مجموع حجم کل ورودی سالیانهٔ آن معادل ۳۳۹/۳۰۴ میلیون مترمکعب است.^[۱]

این سد شامل دو توربین فرانسیس جمعاً به قدرت ۶ مگاوات (دو توربین ۳ مگاوات) است. ظرفیت تولید این نیروگاه ۶ مگاوات است.

مهاباد اولین شهر در دنیاست که سد داخل شهرست، جاده‌های ارتباطی مهاباد به سردشت و پیرانشهر از کنار این دریاچه زیبا عبور می‌کنند. از نواحی دیدنی اطراف این دریاچه می‌توان به جزیره، قاضی آباد، سر میدان و تاقه دار (تک درخت) اشاره کرد. این دریاچه محل مناسبی برای تفریحاتی همچون شنا و ماهیگیری می‌باشد. از جمله ماهی‌های این دریاچه می‌توان به ماهی کپور و سوف اشاره کرد.

همچنین گسلی به طول ۱۰ کیلومتر در نزدیکی این سد قرار دارد که می‌تواند زلزله‌ای به بزرگای ۶٫۴ ریشتر ایجاد کند.

تالاب بین‌المللی کانی برازان با وسعتی افزون بر ۹۰۷ هکتار در ۳۰ کیلومتری شمال مهاباد واقع شده و از سوی کمیته ملی طبیعت گردی کشور به عنوان نخستین سایت پرنده نگری در ایران معرفی شده‌است.^[۱]آب این تالاب از رودخانه مهاباد تأمین شده و این رودخانه که از سد مهاباد جاری می‌شود پس از سیراب کردن تالاب کانی برازان راه خود را به دریاچه ارومیه ادامه می‌دهد.

غار «سَهولان» (کردی: سه‌هۆڵان) در روستای سهولان، ۴۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر مهاباد، جاده برهان و روستای عیسی کند واقع شده‌است. این غار میان شهرستان مهاباد و شهرستان بوکان قرار گرفته‌است. از سمت شهر بوکان، ۲۵ کیلومتر فاصله دارد.^[۱]

سهولان در زبان کردی به معنی یخبندان است و مردم محلی، غار را «کونه کۆتر» یعنی لانه کبوتر نیز می‌نامند. دلیل این نامگذاری وجود تعداد زیادی لانه کبوتر درون غار است. این غار در فهرست آثار طبیعی ملی ایران قرار دارد.

تاریخچه: